Naarmate steden dichter bevolkt raken en de milieu- en sociale uitdagingen toenemen, verschijnen gedeelde tuinen – ook wel gemeenschapstuinen genoemd – steeds vaker als krachtige instrumenten voor stadsvernieuwing. Deze groene oases bieden niet alleen verse groenten en kruiden; ze versterken ook sociale banden, brengen mensen opnieuw in contact met de natuur en bevorderen lokale voedselveerkracht – precies waar dat het hardst nodig is: in het hart van de stad.

Het concept bloeide voor het eerst op in het New York van de jaren ’70, waar verwaarloosde percelen werden omgevormd tot levendige gemeenschapsruimtes. Sindsdien heeft het idee zich over heel Europa verspreid en is het uitgegroeid tot een dynamische beweging die ecologie, solidariteit en stedelijke landbouw combineert. Wat ooit begon als een manier om iedereen toegang te geven tot tuinieren, is vandaag veel meer dan dat: gedeelde tuinen zijn uitgegroeid tot plekken van educatie, empowerment, creativiteit en verbinding.

Gemeenschapstuin © Pauline Sutter

De tuin “La Passerelle” – Een gastvrije stedelijke oase in Corrèze

In het hart van Corrèze, Frankrijk, is de gemeenschapstuin La Passerelle ontstaan vanuit een eenvoudig verlangen: een plek creëren waar mensen samen kunnen komen. Sinds 2009 heeft de non-profitorganisatie Hortiphonie – gespecialiseerd in het opzetten en beheren van collectieve tuinen – een voorheen ongebruikt terrein nabij het plaatselijke treinstation omgevormd tot een levendige groene ontmoetingsplek.
De tuin is vrij toegankelijk en verwelkomt ook tal van organisaties die mensen in economische moeilijkheden ondersteunen.

Claire Lagrave, coördinator van de tuin namens Hortiphonie, verwoordt het treffend:
“De tuinen van La Passerelle helpen mensen echt om zich beter te voelen. Ze kunnen hun problemen bij de poort achterlaten. Het is hun kleine groene ontsnapping om weer op adem te komen.”

De tuinpasserelle © Pauline Sutter

Wat maakt La Passerelle speciaal?

• Eco-vriendelijke praktijken: Permacultuur, composteren, opvang van regenwater en lokale plantensoorten bevorderen biodiversiteit en duurzaam tuinieren.
• Sociale lijm: Door middel van workshops en gemeenschapsevenementen brengt de tuin generaties en lokale actoren samen om inclusie te bevorderen en het bewustzijn over stedelijke landbouw te vergroten.

Een plek om vaardigheden en kennis te delen © Pauline Sutter

La Passerelle weerspiegelt waar gemeenschapstuinen over gaan: voedselonafhankelijkheid opbouwen, samen leren en echte menselijke verbindingen creëren. Het is meer dan tuinieren – het is een instrument voor collectief welzijn.

Samen tuinieren, samen leren © Pauline Sutter

In heel Europa omarmen veel steden gemeenschapstuinen. Sommigen denken zelfs out of the box om tuinieren naar de meest onverwachte hoeken van het stedelijke landschap te brengen.

Daktuinen in Barcelona, Spanje

Foto: Daktuin in Barcelona, ​​© Gemeentelijk Instituut voor Personen met een Handicap

In een dichtbevolkte stad als Barcelona, waar de ruimte op de grond schaars is, hebben stadsplanners en burgers een slimme oplossing bedacht: daken omtoveren tot weelderige, gedeelde tuinen. Het is een innovatieve manier om de stad groener te maken en tegelijkertijd de zinderende zomerhitte aan te pakken.

Foto: Gemeenschapszin op de daken, © Gemeentelijk Instituut voor personen met een beperking.

Waarom zijn deze daktuinen zo speciaal?

• Twee vliegen in één klap: ze verbouwen voedsel en helpen de stad koelen door het groen op het dak.
• Sociale inclusie: mensen met een beperking verzorgen de tuinen samen met lokale schoolkinderen en bewoners van het gebouw. De extra oogst wordt gedoneerd aan gaarkeukens en voedselbanken,  waardoor de cirkel mooi rond is.

Stadstuinieren met heerlijke resultaten! © Gemeentelijk Instituut voor personen met een beperking.

Deze hooggelegen tuinen helpen stedelijke hitte-eilanden te bestrijden, de luchtkwaliteit te verbeteren en voedselproductie terug te brengen naar de stad. Geen wonder dat dit innovatieve project de eerste prijs won op de European Public Sector Awards (EPSA)!

Parckfarm – Een groene oase in Brussel (België).

Je hebt niet altijd een dak nodig om te tuinieren in de stad. In Brussel bloeit het Parckfarm-project op een voormalig industrieterrein aan de rand van het Tour & Taxis Park. Wat ooit beton en pakhuizen was, is nu een gemeenschappelijke stadsboerderij die voor iedereen toegankelijk is. Mostafa Mesnaoui, die er sinds 2015 tuiniert, noemt het “een prachtig verhaal… tien jaar puur geluk.”

Waarom het opvalt:

• Stadsvernieuwing: een perfect voorbeeld van het transformeren van grijze infrastructuur in een levendige groene ruimte.
• Gedeelde landbouw: bewoners en vrijwilligers verbouwen samen fruit, groenten en kruiden, wisselen kennis uit en cultiveren gemeenschap.

Parckfarm is meer dan alleen een gemeenschapstuin – het is een krachtig voorbeeld van hoe we onze steden opnieuw kunnen vormgeven.

Stedelijke vernieuwing © Pauline Sutter

Oosterwold – Waar elke bewoner boert (Nederland).

In Almere, Nederland, is een gedurfd stedelijk experiment aan de gang. Welkom in Oosterwold, een wijk waar bewoners verplicht zijn om minstens 50% van hun land te bewerken. Dat klopt – het district is ontworpen rondom tuinen, niet andersom!

Buurt Oosterwold © Tara Schepers en Yolanda Sikking, Gemeente Almere. Bron: The Guardian

Wat maakt Oosterwold uniek?

• Zelfbestuur: hier geen typische stadsplanning – bewoners beheren hun eigen watervoorziening, wegen en afvalsystemen.
• Een gemeenschap-eerst model: de lokale bevolking deelt hun oogst en bundelt middelen om een duurzamere, veerkrachtigere buurt op te bouwen.

Foto: Inwoner van Almere verzorgt zijn perceel © Tara Schepers en Yolanda Sikking, Gemeente Almere. Bron: The Guardian

Oosterwold gooit het script van stadsplanning om door voedselproductie centraal te stellen in het stadsleven. Het is een model voor wat er mogelijk is als burgers het voortouw nemen.

Een groenere stedelijke toekomst is binnen handbereik.

Gedeelde tuinen gaan niet alleen over het verbouwen van groenten – ze gaan over het ontwikkelen van nieuwe manieren van samenleven. Ze laten zien dat we met een beetje grond, creativiteit en gemeenschapszin onze steden kunnen herontwerpen als groener, gezonder en inclusiever.

Door bewoners, lokale overheden en organisaties samen te brengen, maken deze ruimtes de weg vrij voor een duurzamere stedelijke toekomst. Tuin voor tuin zaaien ze de zaden van veerkracht en solidariteit.

Op weg naar groenere, veerkrachtigere steden © Pauline Sutter