De tijd vliegt. Tien jaar zijn verstreken sinds de donderdag veggiedag gedoopt werd in Gent. Restaurants hebben er allemaal hun vegetarische optie en openbare scholen serveren elke donderdag bijna 4000 vleesloze maaltijden.

Het begon allemaal met een conferentie aan de universiteit van Gent in augustus 2008 door Rajendra Kumar Pachauri, voorzitter van het IPCC, over de effecten van vleesconsumptie op de opwarming van de aarde. Na hem kwamen twee mannen samen: Tobias Leenaert, van EVA, op initiatief van de conferentie, en schepen Tom Balthazar. Het jaar daarop, op donderdag 13 mei 2009 om precies te zijn, wijdt Gent, met 250.000 inwoners, donderdag als veggie dag.

Het evenement wordt in de internationale media uitvoerig besproken en de impact is groot: het aantal vegetarische restaurants of restaurants met ten minste één optie “V” zal in de loop van het decennium exploderen. Gent wordt dan – terecht – de Europese hoofdstad van het vegetarisme. “Het niet eten van vlees is mainstream geworden”, zegt Katrien Verbeke, medewerker van de afdeling Milieu en Klimaat en verantwoordelijk voor het voedselbeleid van de stad.

Gent, een progressieve stad

Er vindt een zachte mentaliteitsverandering plaats. Dit wordt bevestigd door de tweejaarlijkse enquêtes die EVA uitvoert. De vereniging wordt tot 15.000 euro gefinancierd door de Stad voor specifieke missies.

“80% van de inwoners kent de donderdag veggiedag campagne en 60% eet minstens één keer per maand vegetarisch”, zegt Mélanie Jaecques, een lid van EVA. “Vroeger werden we gezien als extremisten. Vandaag de dag horen we meer en meer praten over de voordelen van dit soort consumptie”.

Voor EVA is Gent al min of meer veroverd en vindt de strijd nu plaats in Brussel.

De politieke geschiedenis van deze zeer vooruitstrevende stad sinds minstens de jaren ’60 is volgens Katrien Verbeke een van de redenen voor dit gemakkelijke succes. “Gent heeft altijd een enigszins rebelse cultuur gehad,” zegt ze.

De V van veggie en vindingrijk

Grote steden hebben zich geïnspireerd op Donderdag Veggiedag: Kaapstad, Sao Paulo, Los Angeles, Berlijn, Singapore…. “Ik krijg veel telefoontjes en e-mails van buitenlandse steden die willen weten hoe we deze vleesvrije dag hebben ingevoerd en vooral hoe we die er politiek door hebben gekregen. Dat is de vraag die steeds weer opduikt: was er veel weerstand?”, zegt Katrien Verbeke. In de regio Groot-Gent is een kwart van het grondgebied gewijd aan de landbouw, in het bijzonder de productie van vlees en zuivelproducten. “Maar toch protesteerde de vleeslobby niet toen de Donderdag Veggiedag werd gevestigd”, vertelt ze.

In het personeelsrestaurant, die donderdag, is het lasagne met spinazie, champignons en ricotta. Mijn portie is versierd met gekonfijte tomaten en rucola. Een verleidelijke compositie van Elias Vermeulen, de zeer joviale chef-kok.

“In het begin was het op donderdag erg stil. Vandaag is de meest populaire dag”, vertelt hij. Dagelijks bereidt hij 200 tot 250 borden voor. Om hem bij te staan, kan hij rekenen op een team van zeven… tot vijftien medewerkers. Het hangt ervan af of ze besluiten om te komen en in welke toestand… “Ik werk met een (re)ïntegratie project”, vervolgt hij. “Vanmorgen heb ik er twee teruggestuurd omdat ze ziek waren en één omdat hij dronken was.” Er is er net één medewerker aangekomen [de kantoorklok tikt 11:30u,] “terwijl we om 8.00 uur beginnen”. Met een glimlach knikt hij op en neer: het is een beetje stressvol. Maar het is duidelijk dat passie de overhand heeft.

Met Armani, een Afghaanse vluchteling – een nieuwe Belg zoals de chef in een ontroerende bescheidenheid zegt, deelt Elias Vermeulen zijn trucjes om de lasagne zorgvuldig in mooie gelijke stukken te snijden. In zijn potten tovert hij met verse en seizoensgebonden producten: pastinaak, kervel, koolrabi, witte radijs of freekeh, een soort boulgour om lekkere taboulés te maken. “De vegetarische keuken zet me aan om veel creatiever te zijn dan met vlees, omdat ik met kleuren, kruiden en smaken kan spelen”, zegt deze zelfverzekerde carnivoor.

In totaal bestelt de stad bijna 7.000 maaltijden per dag en levert deze af aan crèches, scholen, bejaardentehuizen, ziekenhuizen en universiteiten. “In naam van de vrije markt verbiedt de Europese Unie om enkel lokaal of korte keten aan te kopen. Maar we kunnen dit obstakel omzeilen. Bijvoorbeeld door een zeer specifieke variëteit aan appels te bestellen die niet elders te vinden zijn, maar enkel in de buurt van Gent”, zegt Katrien Verbeke. Vindingrijk zijn ze wel in Gent.

Redenen om vegetarisch te eten

Aan het einde van de Brabantdam komen we het huis van mevrouw Bakster binnen, een veganistisch café dat twee jaar geleden werd geopend. Een groot glas hazelnootchocolade met amandelmelk en een royale citroen avocadotaart verrukken de smaakpapillen. “Veel van mijn vrienden zijn veganistisch of in een overgangsfase, het is echt trendy“, legt Luka uit, de 25-jarige serveerster die bij elke maaltijd vlees at. Ze bekeerde zich ongeveer acht maanden geleden tot veganisme. “Een vriend van mij was vegan en praatte veel met mij over het milieu. De planeet en de dieren zijn de belangrijkste redenen voor zijn dieet. Er is ook Gary Yourofsky [de Amerikaanse dierenrechtenactivist en veganistische activist]: een van zijn toespraken heeft een diepe indruk op mij achtergelaten.” Het gezondheidsargument overtuigde haar uiteindelijk om de sprong te wagen. Dit is de volgorde van belangrijkheid die de meerderheid van de vegetariërs en veganisten aangeeft, volgens EVA: planeet, dieren en gezondheid.

Volgens Mélanie Jaecques is elke reden om vegetarisch te eten goed. In ieder geval zorgt de vereniging ervoor dat het vegetarische gerecht dat door de restaurants wordt aangeboden een echt, compleet gerecht is; niet alleen een omelet of salade om twee uur later honger te lijden. “We willen dat mensen vegetariër blijven voor de lange termijn, dat vegetarisch eten iets geweldigs is.”

BBQ met veganistische optie

“Onze individuele wensen om te consumeren zijn minder belangrijk dan de planeet en de dieren”, zegt Bakster’s baas Laura Verhulst. Voor haar is het noodzakelijk om de beweging aan te moedigen, maar niet om te stigmatiseren. Vegetarisme is voor haar meer een ethische vraag over onze manier van consumeren en de alternatieven daarvoor. Dat brengen we op een toegankelijke manier, door aan te tonen dat een plantaardig alternatief even lekker kan zijn.

Volgens de laatste EVA-cijfers is 1% van de Gentse bevolking veganistisch, waarbij 6% vegetariërs en 15% flexitariërs. Dertig,- en 40jarigen zijn de populaiste leeftijdscategoriëen om vlees links te laten. In Gent komen we immers ook studenten tegen die het niet onder stoelen of banken steken dat ze elke dag vlees eten, “tenzij mij wordt verteld dat het echt iets voor de planeet verandert,” vertelt een van hen ons. Naast het plezier maakt hij ook het economische argument: “je kunt voor geen geld hele emmers met kippenpoten kopen”, zegt hij, en opent brede handen.

“Studenten zijn een moeilijk publiek, ze hebben hun vrijheid, vooral op het gebied van eten,” geeft Katrien Verbeke toe. “Maar het verandert als ze ouders worden, ze voelen zich dan meer verantwoordelijk.”

“Tegelijkertijd is het voor jongeren vanzelfsprekend om naar een barbecue te gaan met een veganistische optie,” zegt Mélanie Jaecques. “Iedereen hier kent wel iemand die vegetariër is, het wordt niet langer gezien als iets abnormaals.”

Tegen 2017 had bijna de helft van de Belgen hun vleesconsumptie verminderd ten opzichte van het jaar ervoor, zo blijkt uit een onderzoek in opdracht van EVA. Of het nu in Brussel, Antwerpen of Gent is, het aantal veganisten, vegetariërs en flexitariërs neemt duidelijk toe. Een applausje voor onszelf.

Op grond van dit succes is de stad niet van plan om daar te stoppen. Twee dagen zonder vlees? De maatschappij staat al verder dan dat meent Katrien. “Tien jaar geleden werden de inwoners verrast door Donderdag Veggiedag. Als we vandaag twee dagen zeggen, zullen we niemand meer verrassen. We moeten iets anders vinden.” Verschillende pistes liggen open – de zondag als enige vleesetende dag zou er een van kunnen zijn.