In de zonovergoten vallei van Hérault, in Zuid-Frankrijk, vindt een stille revolutie plaats. Laurent Cabrol, een gepassioneerd wijnbouwer, beheert zijn wijngaard met een uitdagende visie. Zijn collectie wijnstokken, zorgvuldig verzameld uit heel Europa, omvat zo’n 50 variëteiten die resistent zijn tegen de meest voorkomende druivenziekten. “Tafeldruiven behoren tot de vruchten die het vaakst met pesticiden worden behandeld,” legt Cabrol uit. “Ons project wil alternatieven bieden die vrij zijn van intellectuele eigendomsbeperkingen.” Veel van deze alternatieven komen uit het buitenland of waren lange tijd verboden in Franse wijngaarden door wettelijke beperkingen.

Het verhaal van Laurent Cabrol is tekenend voor een groeiende beweging in heel Europa. Zowel amateur- als professionele wijnboeren pleiten voor de voordelen van resistente druivenrassen, waarvan vele bijna een eeuw lang uit de reguliere wijnbouw verbannen waren. Dit verhaal begint aan het begin van de 20e eeuw, toen een reeks crises en ziekten de Franse wijngaarden verwoestte. In reactie daarop creëerden botanici hybriden door Europese wijnstokken te kruisen met hun meer winterharde Amerikaanse tegenhangers.

In 1934 nam de Franse regering echter de drastische stap om zes van deze hybride variëteiten te verbieden. Clinton, Noah, Isabelle, Jacquez, Othello en Herbemont mochten niet langer worden gebruikt voor wijnproductie. De officiële reden? Deze wijnen zouden waanzin veroorzaken – een bewering waarvan nu bekend is dat ze ongegrond is. Oenoloog Jérôme Villaret onthult de onofficiële reden van dit verbod: overproductie voorkomen, de voorkeur geven aan historische Franse variëteiten, en de teelt van deze buitengewoon productieve wijnstokken beperken.

Deze beslissing lijkt nu een grote vergissing, aangezien deze resistente variëteiten oplossingen bieden voor de vele uitdagingen waar de moderne wijnbouw mee te maken heeft: klimaatverandering, de grote afhankelijkheid van pesticiden en het verlies aan biodiversiteit. Al minstens tien jaar voert een groep wijnboeren en activisten, deels verenigd onder de vlag van ‘Fruits oubliés Réseau’, campagne voor hun terugkeer. Ze pleiten niet alleen voor de promotie van bekende en toegestane hybriden zoals Villard blanc, Villard noir en Couderc, maar ook voor de heropleving van een breder scala aan variëteiten.

De campagnevoerders loven de kwaliteiten van Isabelle, met zijn tonen van frambozen en stevige eigenschappen als wijndruif, Othello, perfect als tafeldruif, en Noah, die doet denken aan rode bessen. Ze promoten deze druiven als een manier om een traditie in stand te houden, waarbij ze vaak worden geteeld op stokken en geassocieerd worden met lokale vakkennis. Hun inspanningen hebben vruchten afgeworpen: sinds begin 2023 is het in Frankrijk niet langer illegaal om deze rassen te verbouwen. Het gebruik ervan voor wijnproductie blijft echter verboden.

Deze beperking is extra spijtig omdat wijnboeren die deze variëteiten willen commercialiseren, een lokale aanpak voor ogen hebben, vergelijkbaar met de beweging van ambachtelijke brouwerijen die Frankrijk heeft overspoeld. Deze wijnen bieden namelijk unieke kenmerken die hun terroir weerspiegelen en lokale tradities in stand houden. Bovendien zorgt een grotere variëteit en genetische diversiteit voor een betere weerstand tegen klimaatverandering. Deze ooit verworpen variëteiten vertegenwoordigen dus een waardevol erfgoed.

Nu de klimaatverandering toeneemt en de bezorgdheid over het milieu groeit, bevindt de wijnindustrie zich op een kruispunt. De heropleving van deze ooit verboden druiven biedt een veelbelovende weg vooruit – een weg die traditie koppelt aan innovatie en duurzaamheid aan smaak. Het is een beweging die lang gekoesterde opvattingen over wat ‘goed’ wijn maken is uitdaagt en tegelijkertijd oplossingen biedt voor enkele van de meest dringende problemen waarmee de wijnbouw vandaag de dag te maken heeft.

Het verhaal van deze resistente rassen gaat verder dan enkel aanpassing aan de landbouw; het raakt aan cultuurbehoud, biodiversiteit en de democratisering van de wijnproductie. Als deze ‘rebelse druiven’ terrein blijven winnen, kunnen ze ons begrip van terroir herdefiniëren en uitbreiden, niet alleen naar de omgevingsfactoren die het karakter van een wijn beïnvloeden, maar ook naar de historische en culturele krachten die de wijnbouwpraktijken vormgeven.

Gelukkig kan Frankrijk inspiratie halen uit succesvolle voorbeelden elders in Europa. In Oostenrijk telen Eva en Martin Weinek met veel succes de hybride druivenrassen, bekend als ‘Uhudler’. Ze merken op dat deze wijnen de bekendheid van hun regio vergroten. In Italië is de ‘Clinto’-variëteit weer in opkomst, met ongeveer 1000 producenten in Veneto die bijdragen aan zowel een boeiende wijnproductie als een rijke lokale cultuur. Deze heropleving van resistente druivenrassen is onderdeel van een bredere beweging naar herlokalisatie van ons voedselsysteem. Het tijdperk van intensieve monoculturen en overmatig gebruik van pesticiden maakt plaats voor een wijnbouw die gericht is op nabijheid – milieuvriendelijk en sociaal rechtvaardig.

Het momentum wordt verder versterkt door de toenemende belangstelling van particulieren. Laurent Cabrol, die al twaalf jaar resistente wijnstokken verkoopt via zijn bedrijf Viticabrol, legt uit: “Onze klanten vinden het geweldig dat ze bijna overal in Frankrijk, en zelfs in België, druiven kunnen telen. Deze variëteiten hebben een kortere rijpingcyclus, waardoor ze zich beter kunnen aanpassen aan klimaatverandering.” Hij is er trots op dat klanten niet alleen Isabel- en Noah-variëteiten kopen, maar ook Zemira, met zijn aantrekkelijke roze druiven, en Goldberry, een nog weinig bekend maar heerlijk Servisch tafeldruivenras.

Deze liefhebbers, die sinds het begin van de gezondheidscrisis in 2020 steeds meer belangstelling hebben getoond, opereren binnen de wettelijke kaders. Hun consumentengedrag duidt op een veelbelovende toekomst voor deze wijnstokken. Misschien banen zij wel de weg naar een toekomst in wijnbouw die gekenmerkt wordt door diversiteit en vrijheid in druivensoorten. Door deze variëteiten te omarmen, brengen wijnboeren en liefhebbers vergeten vruchten weer tot leven en bevorderen ze veerkracht in zowel hun wijnstokken als hun gemeenschappen. Ze zetten koers naar een toekomst die niet alleen het glas heft op innovatie, maar ook op de blijvende geest van rebellie die de wijnwereld al zo lang kenmerkt.

Geschreven door Thibaut Schepman