Het wetenschappelijke bewijs is onweerlegbaar. En toch wordt het niet toegepast om de gevolgen van pesticiden te minimaliseren. De eerste studies op dieren in de jaren 90 toonden hormonale of populatieproblemen aan als gevolg van milieublootstelling aan giftige stoffen die typisch in deze inputs voorkomen. Een relatie die kan worden geëxtrapoleerd naar mensen, met de toevoeging van blootstelling via voedselinname.

In 2010 analyseerde de Franse vereniging “Générations Futures” (Toekomstige Generaties) de gangbare voedingsmiddelen die kinderen gedurende de dag tijdens maaltijden aten. Met een meer dan passende titel “Menus toxiques” (Giftige Menu’s ) vond de studie “128 chemische residuen per dag, waaronder 36 verschillende pesticiden, 47 stoffen die ervan verdacht worden kankerverwekkend te zijn, en 37 hormoonontregelaars,” allemaal legaal op dat moment.

Enkele jaren later, in 2023, werd in Spanje onderzoek van INMA (Kindertijd en Milieu) gepubliceerd, waaruit bleek dat er aanzienlijke hoeveelheden insecticiden in de urine van jongens en meisjes jonger dan 12 jaar werden aangetroffen. En het ging nog een stap verder door aan te tonen hoe blootstelling aan pesticiden op kinderleeftijd verband houdt met een grotere kans op een vroege puberteitsontwikkeling, met de eerste symptomen op 8-jarige leeftijd.

Deze nationale analyses worden toegevoegd aan andere van Europese aard, zoals de biomonitoring van menselijke blootstelling in 5 landen, die plaatsvond tussen 2014 en 2021 en er werd aangetoond dat 84% van de Europese bevolking sporen van ten minste twee pesticiden in hun urine had.

Dit toont aan dat er residuen van systemische pesticiden zijn die in voedsel terechtkomen. Dit soort chemicaliën zijn stoffen die, eenmaal op de plant aangebracht, hetzij rechtstreeks op de bladeren, via irrigatiewater of zelfs door injectie in de stam, intern door de plant worden verspreid en de bladeren, stengels, wortels, bloemen en vruchten bereiken. Dat wil zeggen, als je een appel uit de conventionele landbouw eet, maakt het in dit geval niet uit of je de appel schilt of niet. Alleen in het geval van contactpesticiden, die op het oppervlak blijven, of een fungicide na de oogst om kwaliteitsverlies te voorkomen, heeft schillen en wassen enige zin.

Endocriene verstoorders verstoren de hormonale communicatie

Er bestaat een uitgebreide theorie, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, die stelt dat agrochemicaliën functioneren als endocriene verstoorders. De EU erkent deze risico’s sinds 1999 in haar regelgeving, en heeft ze in detail toegelicht in een rapport uit 2019.

Wanneer we voedsel eten dat pesticiden bevat, kunstmatige moleculen die het lichaam niet herkent, raakt de hormoonbalans verstoord. Hormonen zijn boodschappers die via het bloed organen met elkaar verbinden. Door deze verstoring geven ze verkeerde signalen af, of op het verkeerde moment, zoals het voortijdig beginnen van de puberteit. Andere gezondheidsproblemen die hiermee in verband worden gebracht zijn onvruchtbaarheid, endometriose, obesitas en schildklierproblemen. Vooral tijdens de zwangerschap kunnen deze stoffen schadelijk zijn, omdat ze de placenta kunnen passeren en zo de foetus bereiken.

Andere milieuorganisaties zoals Greenpeace voegen in een rapport uit 2015 aan de lijst toe: “risico’s op vertraagde cognitieve ontwikkeling, neurologische en immunologische stoornissen, evenals sommige soorten kanker.” Ook in 2015 classificeerde de WHO het controversiële glyfosaat als een “waarschijnlijk kankerverwekkend middel“, het meest gebruikte agrochemische middel ter wereld, dat duizenden rechtszaken heeft gekend die het herbicide Roundup in verband brengen met kanker. En studies blijven na 20 jaar verschijnen, zoals de meest recente die deze maand juni 2025 is gepubliceerd, die de blootstelling aan glyfosaat, vanaf de prenatale fase, en een significante toename van kankercijfers bij ratten vaststelt, zelfs bij doses die volgens de huidige EU-regelgeving als “veilig” worden beschouwd.

Ten slotte veroorzaakt het gebruik van pesticiden volgens informatie van de VN zelf wereldwijd “ongeveer 385 miljoen gevallen van niet-fatale accidentele pesticidevergiftiging en ongeveer 11.000 doden“, waarvan velen de boeren zelf zijn die dagelijks aan pesticiden worden blootgesteld. De Internationale Arbeidsconferentie erkende in 2022 dat gezondheid en veiligheid op het werk een fundamenteel principe en recht waren; een recht dat wordt geschonden in het licht van deze alarmerende gegevens: wereldwijd “wordt geschat dat een werknemer minstens elke 30 seconden sterft door blootstelling aan gevaarlijke pesticiden en andere giftige chemicaliën.”

Een hangende politieke verantwoordelijkheid

In het licht van al dit wetenschappelijke bewijs en de toenemende ziekten nam de Europese Commissie haar politieke verantwoordelijkheid in deze kwestie en lanceerde de Green Deal (PVE) in 2019. Het algemene doel voor 2025 was het bereiken van klimaatneutraliteit, wat bestaat uit het in evenwicht brengen van de uitstoot van broeikasgassen, en omvatte, naast andere maatregelen om dit te bereiken, de urgentie om “op te treden tegen de gevolgen van pesticiden voor het milieu en de gezondheid.”

In de landbouwsector ontstond een van de belangrijkste initiatieven van deze Green Deal: de “Farm to Fork“-strategie, die erop gericht was het hele EU-voedselsysteem tegen 2030 duurzaam te maken, op basis van 3 belangrijke punten:

• het verhogen van het aandeel biologische landbouw van 8,5% naar 25%,
• het verminderen van het gebruik van kunstmest met 20%,
• en vooral het halveren van het gebruik van chemische pesticiden. Dit laatste doel werd vastgelegd in het ontwerp van de Verordening inzake duurzaam gebruik van pesticiden (SUR), die ook een verbod op alle pesticiden in gevoelige gebieden omvatte, zoals stedelijke groene ruimten en Natura 2000-gebieden.

Ten slotte zouden de middelen van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) de boeren compenseren voor de kosten van de uitvoering van deze strategie.

De routekaart was duidelijk en beloofde een echte systemische verandering. En hoewel het ecologische percentage van het totale landbouwareaal is verbeterd en in 2024 op 10,4% ligt, is het doel om het gebruik van chemische pesticiden te halveren vastgelopen. Onder het voorwendsel te reageren op de protesten van boeren in februari 2024, stelde de Europese Commissie voor het ontwerp van de Verordening inzake duurzaam gebruik van pesticiden (SUR) in te trekken.

Met een beroep op de noodzaak van ‘meer dialoog en een andere aanpak’ was de volgende stap van de Europese Commissie het bijeenbrengen van een comité van onafhankelijke deskundigen die verschillende actoren in de agrovoedingsketen vertegenwoordigden. Uit dit reflectieproces kwam in september 2024 de Strategische Dialoog over de Toekomst van de Landbouw in de Europese Unie voort, met een reeks niet-bindende aanbevelingen. Voorzitter Von der Leyen beloofde deze ‘zorgvuldig te onderzoeken’ en ze in aanmerking te nemen voor de Visie voor Landbouw en Voedsel voor de komende 4 jaar, van 2025 tot 2029.

Zowel het rapport van de Strategische Dialoog als de recente Visie betekenen echter een terugslag met betrekking tot de kwestie van pesticiden, ondanks de duidelijke gevolgen van deze chemicaliën, niet alleen op het gebied van de gezondheid, maar ook op milieugebied, zoals bodemdegradatie, water- en luchtvervuiling en verlies aan biodiversiteit. In geen van beide documenten worden de Europese Green Deal (PVE) of de Verordening inzake duurzaam gebruik van pesticiden (SUR) genoemd, ondanks dat dit fundamentele pijlers zijn op weg naar een wereld vrij van pesticiden en hun gevolgen voor nieuwe generaties.

Zoals sommige wetenschappers beweren, “het zijn de bedrijven die deze pesticiden verkopen die moeten bewijzen dat ze onschadelijk zijn, het zijn niet de wetenschappers die, nadat de schade is aangericht, moeten bewijzen dat ze gevaarlijk zijn.” En ze voegen eraan toe dat als een industrie, zoals die van pesticiden, wordt getroffen door een mogelijke regulering*, “ze niet aan tafel zou moeten zitten waar politieke beslissingen worden genomen.