Ooit werkte ik in het restaurant van een vriend die me graag uitdaagde met weddenschappen. Schaken, wielrennen, poolen, alles leende zich op de een of andere manier voor een potje gokken. Deze herinner ik me nog levendig: “Wedden dat ik met één lucifer al de kaarsjes in de zaal kan aansteken?” (Een veertigtal). Natuurlijk zei ik: “Lukt je nooit.” Een andere keer daagde hij me uit met: “Wist je dat wortels oranje zijn ter ere van het Nederlandse koningshuis?” Ik: “Geloof er niets van.” (Hierbij moet wel worden vermeld dat hij geregeld weetjes verzon die hij meesterlijk in een alledaagse conversatie wist te smokkelen.) Later toonde hij me het bewijs op computer. Afdokken maar.

De kleuren van wortels

Oorspronkelijke Europese wortelsoorten bleken dus allesbehalve oranje: Van paars over rood en geel tot wit, elk met een eigen smaak. Een lokale soort, vandaag vrij zeldzaam, is bijvoorbeeld de Belgische Witte, ook genoemd ‘blanche a collet vert’. Een witte wortel waarvan de kop groen is en boven de grond uitsteekt. En zo heeft elk continent historisch gezien een brede variëteit aan wortelsmaken en –kleuren. Een uitgebreide lijst vind je hier.

Het Huis van Oranje

En hoe zat dat nu weer met die Hollandse koningen? In a nutshell: Toen Willem De Zwijger van Nassau in 1544 via een erfenis ook het onafhankelijke Zuid-Franse prinsdom Orange in handen kreeg, werd hij ‘Van Oranje’. In die tijd klom hij op tot een belangrijk figuur aan het hof van, eerst, Karel V en later Filips II. Dat bleef echter niet duren: Willem van Oranje zou uiteindelijk de opstand van de Nederlanden tegen datzelfde katholieke Spanje leiden en de monarchie Nederland stichten zoals we het land nu ongeveer kennen. Die Oranjegektes hebben we dus eigenlijk te danken aan een erfenisje genre Downton Abby.

La petite histoire

Nu willen (vooral Nederlandse) geschiedschrijvers graag dat boeren in de 16de eeuw een oranje wortel ontwikkelden om het huis van Oranje te eren, maar eigenlijk bestaat daar geen enkel concreet bewijs van. Wel is het zo dat de oranje variant, ontstaan door de kruising van andere soorten, enorm in de smaak viel en zich snel op grote schaal over de wereld verspreidde. Meer door het feit dat oranje wortels in zekere zin ook ‘betere’ wortels zijn. Want dat is natuurlijk het enige juiste antwoord op de vraag waarom wortelen oranje zijn: omdat ze tjokvol alfa- en betacaroteen zitten, en daardoor kunnen worden gerekend tot de meest voedzame gewassen ter wereld. (Hoe dat wetenschappelijk precies in elkaar zit, vind je hier.) De rest is romantiek.

In elk geval: deze avond bel ik mijn vriend op. Ik wil mijn geld terug. En om af te sluiten enkel nog dit: die weddenschap met de lucifer heb ik wel degelijk écht verloren.